Zaledwie 4% młodych Polaków widzi zawód nauczyciela jako swoją wymarzoną karierę, choć aż 81% ma doświadczenie w nauczaniu. Kluczowym wnioskiem z nowego raportu Fundacji Teach for Poland, opracowanego we współpracy z Fundacją Stocznia, nie jest brak chęci młodych ludzi do bycia nauczycielami, ale brak odpowiednich warunków, które przyciągnęłyby nowe talenty do edukacji. Raport swoją premierę ma 14 października – w Dzień Nauczyciela. Eksperci i ekspertki apelują, by dyskusja o zmianach w systemie edukacji wykraczała poza obecną pragmatykę zawodową i skupiała się na projektowaniu profesji, która stanie się atrakcyjna dla przyszłych generacji.
- Mimo że 81% młodych ludzi miało doświadczenie w nauczaniu, jedynie 4% z nich uważa bycie nauczycielem za swój wymarzony zawód. Zawód nauczyciela nie jest postrzegany jako atrakcyjna ścieżka kariery – pokazują wyniki sondażu przeprowadzonego w 2024 r. przez Fundację Teach for Poland.
- Niecałe 5% nauczycieli w Polsce ma mniej niż 30 lat, wynika z raportu OECD „Education at a Glance 2024″, co świadczy o starzejącej się kadrze i podkreśla pilną potrzebę przyciągnięcia młodszych pokoleń do tej profesji.
- Aż 79% młodych ludzi uważa, że nauczyciele powinni zarabiać więcej, a niemal połowa twierdzi, że są przeciążeni pracą. Niskie wynagrodzenia i nadmiar obowiązków stanowią istotne bariery, które zniechęcają do wyboru tej ścieżki zawodowej – wynika z badań Fundacji Teach for Poland.
W ciągu najbliższych 20 lat polski system edukacji może zmagać się z poważnym kryzysem kadrowym – obecnie zaledwie 5% polskich nauczycieli ma mniej niż 30 lat. Sondaż przeprowadzony przez Fundację Teach for Poland ujawnia, że jedynie 4% młodych osób uważa zawód nauczyciela za swój wymarzony, co stawia przed nami pytanie – kto, czego i jak będzie uczył w przyszłości? Raport „Nauczyciel_ka 2040. Odważ się myśleć inaczej” analizuje wyzwania związane z przyszłością edukacji i proponuje zmiany, które uczynią tę profesję atrakcyjną i dostosowaną do potrzeb młodego pokolenia oraz nowoczesnej edukacji. Wskazuje, że modernizacja systemu edukacji jest kluczowa dla kształtowania przyszłości Polski, pełnej wyzwań, ale i możliwości dla młodych talentów.
Młodzi nie widzą przyszłości w nauczaniu – jak odwrócić trend?
Badanie Fundacji Teach for Poland pokazuje, że choć zawód nauczyciela zajął 9. miejsce spośród 20 profesji pod względem prestiżu społecznego, to jedynie 5% respondentów uznało go za najbardziej prestiżowy. Jednocześnie aż 38% młodych Polaków rozważało kiedyś pracę w tym zawodzie, co stanowi cenny zasób. Kluczowe pytanie brzmi: co zrobić, aby młodzi nadal rozważali tę ścieżkę i decydowali się ją podjąć? Aż 75% badanych uznaje nauczyciela za jeden z najważniejszych zawodów dla przyszłości Polski, a 72% postuluje wprowadzenie przez państwo rozwiązań, które uczyniłyby tę profesję bardziej atrakcyjną. Wyzwaniem jest stworzenie takich warunków, które przyciągną i zatrzymają nowe talenty, odpowiadając na ich potrzeby i oczekiwania. Jak podkreśla Katarzyna Nabrdalik, fundatorka i prezeska Fundacji Teach for Poland i inicjatorka raportu: „Przyszłość edukacji w Polsce nie może opierać się na przestarzałych modelach. Potrzebne są systemowe zmiany, które wykraczają poza to, co jest nam znane. To czas na odważne myślenie i działanie poza utartymi schematami, które umożliwi stworzenie nowej jakości w edukacji i zawodzie nauczyciela”.
Praca przyszłości. Co mówią młodzi?
Tegoroczny sondaż Fundacji Teach for Poland dostarcza informacji na temat aspiracji młodzieży. 45% uczniów już teraz wie, jaki zawód będą wykonywać w przyszłości, jednak aż 25% z nich przyznaje, że nie jest to ich wymarzona praca. Młodzi ludzie stawiają na ciekawe zajęcia i godziwe wynagrodzenie, co pokazuje, że oczekują od swojej kariery nie tylko stabilności, ale również satysfakcji osobistej i finansowej. Niestety, zawód nauczyciela nie jest postrzegany przez młodzież jako szczególnie atrakcyjna ścieżka zawodowa. 81% młodych ludzi ma doświadczenie w nauczaniu – pomagając innym w nauce lub pracując jako wychowawcy. To nie kwestia braku zainteresowania, lecz potrzeby satysfakcji i rozwoju zawodowego. Młodzi mogą na poważnie rozważać pracę nauczyciela, a ich potencjał jest ogromny. Ważne jest, aby stworzyć warunki, które ten potencjał wykorzystają i pozwolą im realizować się w tym zawodzie.
Jak może wyglądać nauczanie w przyszłości?
Raport „Nauczyciel_ka 2040. Odważ się myśleć inaczej” prezentuje nie tylko wyniki sondażu przeprowadzonego wśród 600 młodych Polaków (w wieku 16-25 lat), ale też propozycje czterech możliwych scenariuszy przyszłości zawodu nauczyciela. Zostały one opracowane na podstawie procesu badawczego, na który składały się wywiady eksperckie, analiza trendów, warsztaty foresightowe, poświęconych analizie nadchodzących trendów i, czynników niepewności. Scenariusze powstały we współpracy nauczycieli, studentów i przedstawicieli uczelni, a następnie zostały rozwinięte przez zespół projektowy i skonsultowane z ekspertami i ekspertkami takimi jak prof. ALK Aleksandra Przegalińska, Edwin Bendyk i prof. UAM Sylwia Jaskulska. Ich celem jest inspirowanie do dalszych działań i redefinicji roli nauczyciela w zmieniającej się rzeczywistości edukacyjnej. To zaproszenie do refleksji nad tym, jak system edukacji może ewoluować, by być siłą kształtującą przyszłość Polski w sposób trwały i odpowiadający na wyzwania współczesności. – W dzisiejszym świecie nauczyciel nie może być jedynie przekazicielem wiedzy. Aby kształcić według nowoczesnych standardów, potrzebne są innowacyjne metody, godne warunki pracy, stabilność finansowa i możliwości rozwoju zawodowego. Bez tych zmian trudno będzie przyciągnąć młodych do zawodu i zapewnić przyszłym pokoleniom liderów edukacji. – Marta Butryn, dyrektorka jednej z warszawskich szkół i managerka ds. relacji z sektorem publicznym w Fundacji Teach for Poland.
W pierwszym scenariuszu przeczytamy o roli odkrywcy talentów i nauczyciela tematycznego. Odkrywca wspiera uczniów w rozwijaniu zdolności i planowaniu kariery, organizuje spotkania z pracodawcami, konsultacje indywidualne i zajęcia projektowe. Nauczyciel tematyczny dzieli się praktyczną i teoretyczną wiedzą, koordynuje pracę w grupie i bloki tematyczne. Uczy według własnej autorskiej wizji w tzw. fab labach, np. skupionych na technologiach, naukach humanistycznych, STEAM czy naukach przyrodniczych.
Drugi scenariusz zakłada, że nauczyciele stają się lokalnymi liderami, angażując się w życie społeczności i współpracując z instytucjami, takimi jak biblioteki czy ośrodki kultury. Zajęcia odbywają się w szkole, na świeżym powietrzu i online, budując więzi z lokalnym środowiskiem i wspierając całościowy rozwój młodych.
Trzeci scenariusz zakłada pełną integrację technologii z edukacją, w której nauczyciel staje się przewodnikiem rozwoju cyfrowego – nadzoruje i koordynuje proces nauki sugerowany przez cyfrową aplikację, ale przede wszystkim jest w osobistym kontakcie z uczniem, którego wspiera w rozwoju. Jest dla niego mentorem. Aplikacja analizuje predyspozycje ucznia, a także proponuje „sytuacje edukacyjne”, uwzględniając jego potrzeby, zdolności i plany.
Czwarty scenariusz przedstawia nauczycieli jako architektów rozwoju społecznego, koordynujących edukację w szkole i poza nią. Kluczowe są tu doświadczenia zdobywane poza klasą, jak podróże i wymiany, oraz działania związane z edukacją obywatelską i przyrodniczą, które rozwijają współpracę, empatię i umiejętność pracy w grupie.
– Te cztery scenariusze pokazują, że zawód nauczyciela może ewoluować zgodnie z potrzebami uczniów i społeczeństwa, oferując nowe podejście do edukacji i przygotowanie młodzieży na przyszłe wyzwania. Każdy z nich to kompleksowa wizja, obejmująca nie tylko rolę nauczyciela, ale także warunki pracy, możliwości rozwoju, ścieżki awansu zawodowego oraz dodatkowe benefity, które mogą nadać nauczycielom inspirującą rolę w kształtowaniu przyszłości – mówi Marta Michalska, psycholog, absolwentka Programu Rozwoju EduLiderstwa Teach for Poland.
Jak mówią autorzy badania, aby w pełni skorzystać z potencjału młodego pokolenia i przyciągnąć je do zawodu nauczyciela, konieczne są długofalowe, przemyślane i spójne działania na rzecz modernizacji systemu edukacji oraz podniesienia atrakcyjności tego zawodu. Plany na zmianę systemową, która ma nastąpić w 2026 roku, muszą być bezpośrednio powiązane z dyskusją, pracą i realnymi planami dotyczącymi ewolucji roli i warunków pracy nauczyciela.
Raport skierowany jest do studentów, uczniów szkół średnich, nauczycieli, rodziców oraz wszystkich, dla których ważna jest przyszłość edukacji i bliskie jest hasło „Twoja przyszłość siedzi w ławce”. Dodatkowo, na stronie projektu dostępne jest wideo zrealizowane we współpracy z Papaya Films Studio, promujące raport „Nauczyciel_ka 2040. Odważ się myśleć inaczej”.
Pełny raport „Nauczyciel_ka 2040” jest dostępny na stronie Fundacji Teach for Poland nauczyciel2040.pl, gdzie można oddać głos na najbardziej interesujący scenariusz przyszłości. Więcej informacji w social mediach pod hashtagiem #nauczyciel_ka2040.
