AI Chamber (Izba AI) – instytucja zrzeszająca startupy, firmy i organizacje pozarządowe zajmujące się sztuczną inteligencją (AI) w regionie Europy Środkowo-Wschodniej (CEE), w imieniu reprezentowanych podmiotów wystosowała list otwarty do rządów państw CEE, wzywając premierów, ministrów i wysokich urzędników do porzucenia konkurencyjnych, pojedynczych krajowych wniosków o finansowanie z Unii Europejskiej na rzecz zjednoczenia się wokół jednej, przełomowej propozycji: Europejskiej Gigafabryki AI w regionie CEE.
List otwarty, przygotowany przez AI Chamber i poparty dodatkowo przez kluczowe organizacje z regionu Europy Środkowo-Wschodniej, ostrzega, że rozdrobnione podejście – zarówno w formie indywidualnych krajowych wniosków, jak i mniejszych zgłoszeń klastrowych – grozi pozbawieniem całego regionu krytycznej infrastruktury niezbędnej do rozwoju kolejnej generacji sztucznej inteligencji.
„Środki z UE są ograniczone i realistycznie rzecz biorąc, wesprą tylko jeden duży ośrodek infrastruktury AI w regionie CEE” – stwierdzono w liście. „Konkurencja pięciu odrębnych wniosków niemal gwarantuje porażkę co najmniej czterech z nich – a być może nawet wszystkich pięciu. Jedna wspólna propozycja, poparta przez 11 państw regionu Europy Środkowo-Wschodniej, lub przynajmniej ich większość, staje się najsilniejszym kandydatem w Europie i ma gwarancję uzyskania finansowania.”
Oświadczenie Izby AI skierowane do rządów krajów CEE podkreśla, że stoją one obecnie przed decydującym momentem. Kilka krajów popiera indywidualne propozycje dotyczące gigafabryk AI lub złożyło wnioski w małych klastrach, licząc na zabezpieczenie flagowego regionalnego centrum obliczeniowego i przechowywania danych. AI Chamber ostrzega, że to fragmentaryczne podejście jest strategicznie błędne i niebezpieczne ekonomicznie. W liście podkreślono, że tylko jednolita propozycja zapewni regionowi potrzebny wpływ w Brukseli. „Tu nie chodzi tylko o infrastrukturę” – akcentuje list. „Chodzi o to, czy Europa Środkowo-Wschodnia będzie w znaczący sposób uczestniczyć w gospodarce opartej na AI, czy też pozostanie rynkiem peryferyjnym, zależnym od zachodnich i pozaeuropejskich dostawców”.
W obecnej sytuacji, ewaluatorzy z UE będą postrzegać liczne oferty z Europy Środkowo-Wschodniej jako dowód słabej koordynacji regionalnej, a oddzielne propozycje będą się wzajemnie dublować, zamiast tworzyć rzeczywistą przewagę regionalną. Poszczególne kraje same w sobie nie mają również wystarczającej siły negocjacyjnej, aby konkurować z uznanymi konsorcjami z Europy Zachodniej, które już teraz przewyższają Europę Środkowo-Wschodnią pod względem infrastruktury i wpływów politycznych.
W tym kontekście kluczowe jest pełne wykorzystanie kolektywnej siły regionu. AI Chamber podkreśla trzy kluczowe argumenty przemawiające za regionalną jednością:
- Znaczenie ekonomiczne: Przy ponad 100-milionowej populacji rynek Europy Środkowo-Wschodniej ma wystarczającą skalę, aby przedstawić przekonujący argument biznesowy za finansowaniem z UE.
- Pozycjonowanie strategiczne: Siła polityczna 11 państw narodowych wzmacnia pozycję negocjacyjną regionu.
- Potencjał innowacyjny: Połączenie talentów inżynierskich w całym regionie zapewniłoby wdrożenie na światowym poziomie, skuteczniejsze rozpowszechnianie wiedzy i najlepszych praktyk oraz wyższe długoterminowe zyski.
– Zapewnienie jednej światowej klasy Gigafabryki AI dla Europy Środkowo-Wschodniej jest o wiele cenniejsze niż obserwowanie upadku wielu krajowych wniosków – podkreśla Tomasz Snażyk, prezes AI Chamber. – Wspólny projekt na taką skalę nie tylko zapewni infrastrukturę, której nasz region pilnie potrzebuje, ale także połączy nasze rozdrobnione krajowe ekosystemy AI. Korzyści – ekonomiczne, technologiczne i strategiczne – będą ogromne i długotrwałe, wykraczając daleko poza samą infrastrukturę i zasoby obliczeniowe. Budując superklaster AI, który integruje krajowe superkomputery w ujednoliconą sieć obliczeniową o wysokiej wydajności, możemy przyspieszyć wdrażanie AI w różnych sektorach oraz zapewnić małym i średnim przedsiębiorstwom (MŚP) moc obliczeniową niezbędną do skalowania i konkurowania na rynku globalnym – dodaje.
List otwarty stanowi kontynuację CEE AI Action Plan, opublikowanego przez AI Chamber i stowarzyszenia partnerskie w czerwcu 2025 r., który zawiera propozycję wspólnego wniosku o Gigafabrykę AI i traktuje ją jako najwyższy priorytet regionu. AI Action Plan, oparty na pięciu strategicznych filarach, ma na celu zwiększenie innowacyjności opartej na AI, wsparcie wdrażania AI w MŚP, zniwelowanie luk w transformacji cyfrowej oraz umocnienie pozycji Europy Środkowo-Wschodniej jako kolejnego centrum sztucznej inteligencji w Europie.
Jak wskazuje Plan, nawet niewielkie postępy we wdrażaniu AI mogłyby wygenerować do 100 miliardów euro dodatkowego PKB rocznie (5%), a MŚP – filary gospodarek regionu CEE – stanowią w takim przypadku wyjątkową szansę „mnożnika siły” dla wzrostu regionalnego. Plan podkreśla konieczność wdrożenia skoordynowanych działań jak: rozwój infrastruktury, programy retencji talentów, piaskownice regulacyjne oraz dedykowane finansowanie badań i rozwoju w dziedzinie AI, aby zapewnić Europie Środkowo-Wschodniej globalną konkurencyjność.
